Pieniądze to nie wszystko? Raport o euro z perspektywy pokoleń

Polska zobowiązała się do wejścia do strefy euro wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej w 2004 r. Celem raportu Fundacji Projekt:Polska, “Pieniądze to nie wszystko? Przyjęcie euro w Polsce z perspektywy młodszego i starszego pokolenia” jest analiza postaw młodych i najstarszych Polek i Polaków wobec euro – przyszłej polskiej waluty.

Polska w Europie. Założenia raportu

– Przyjęcie waluty euro będzie miało znaczący wpływ na przyszłość kraju i na wiele lat określi naszą pozycję w Europie. Należy zauważyć, że wejście do strefy euro to nie tylko kwestia ekonomiczna, ale także duża zmiana polityczna i społeczna – piszą autorzy raportu z Fundacji Projekt:Polska. Jak podkreślają, przyjęcie euro przez Polskę może oddziaływać korzystnie na stabilność cen, poprawę sytuacji gospodarczej Polski przez zwiększenie konkurencyjności między przedsiębiorstwami czy lepszą wymianę handlową. Zdaniem ekspertów przyjęcie euro ma także znaczenie społeczne i symboliczne – zmiana waluty mogłaby wpłynąć na zbliżenie i integrację Polski z pozostałymi krajami UE czy poczucie tożsamości europejskiej Polek i Polaków. Jednakże, jak zauważają, aktualnie wprowadzenie Polski do strefy euro nie budzi tak wielkiego zainteresowania opinii publicznej jak w przeszłości, prawdopodobnie z uwagi na brak spełniania kryteriów konwergencji. Zdaniem autorów jest to jednak nadal kluczowa dla społeczeństwa debata, którą należy podjąć. Nowy raport dostarcza argumentów w takiej debacie, a na pytania o stosunek do euro i UE odpowiadają w nim najmłodsze i najstarsze pokolenia. 

Podjęcie dialogu na temat euro jest istotne także ze względu na widoczną lukę informacyjną – ostatnie badania CBOS dotyczące postaw Polek i Polaków wobec euro zakończone zostały w 2014 r. Posiadanie aktualnych i pogłębionych danych dotyczących poglądów wobec wspólnej waluty może być pomocne dla celów prowadzenia merytorycznej debaty publicznej, także w kontekście eurosceptycznych postaw prezentowanych przez media rządowe i niektórych polityków. – Głównym celem projektu jest zdiagnozowanie postrzeganych przez Polki i Polaków szans i zagrożeń związanych z przyjęciem waluty euro – piszą we wstępie do raportu.

Co o euro myślą młodsi i starsi Polacy?

Projekt:Polska przebadała dwie grupy wiekowe – “młodych dorosłych” mieszczących się w przedziale wiekowym 18 – 25 oraz seniorów i seniorki w wieku powyżej 60 lat. Grupy te różnią się nie tylko wiekiem, ale, jak wykazał raport, niekiedy również charakteryzują je różne postawy wobec Unii Europejskiej. Młodsi z reguły przejawiają bardziej proeuropejskie nastawienie, bywają bardziej otwarci na zmiany. Natomiast starsze pokolenie wydaje się być bardziej eurosceptyczne, nieprzychylnie nastawione wobec integracji europejskiej. – Przyjrzenie się różnym postawom ma niebagatelne znaczenie dla przyszłości i kierunku, w którym będziemy podążać jako państwo. Od mobilizacji każdego z pokoleń mogą zależeć wyniki czekających nas wyborów i pozycja Polski w Unii Europejskiej – przewidują autorzy.

Badanie zostało przeprowadzone w dwóch etapach. Pierwszy etap projektu polegał na pozyskaniu danych ilościowych, które dotyczyły następujących zagadnień: korzyści, szanse i zagrożenia związane z przyjęciem wspólnej waluty. Dodatkowo analizie poddano poziom wiedzy na temat Unii Europejskiej oraz spraw, które aktualnie są dla Europy istotne. Następnie, w trakcie drugiego etapu, przeprowadzono dwa zogniskowane wywiady grupowe (FGI), które pozwoliły na pogłębienie i porównanie pojawiających się w badaniu ilościowym argumentów stojących za zaletami i obawami dotyczącymi wejścia do strefy euro w obu grupach wiekowych.

Co mówili badani? Wśród jednoznacznie pozytywnych efektów przyjęcia euro pojawiły się: wygoda podróżowania, zahamowanie inflacji, posiadanie silniejszej i bardziej stabilnej waluty, tańsze kredyty i ułatwienie rozliczeń dla przedsiębiorców. Jednoznacznie negatywne skutki przyjęcia euro dotyczyły przekonania o początkowym wzroście cen, czy skomplikowanej procedury wprowadzenia euro, której może nie podołać aktualny rząd. 

Osoby badane w ambiwalentny sposób odnosiły się do konsekwencji związanych z: 

1. wzrostem gospodarczym – pojawiały się zarówno nadzieje na rozwój, jak i obawy przed odpływem zagranicznych inwestycji; 
2. mniejszym wpływem rządu na politykę pieniężną – z jednej strony wskazywano na korzyści płynące z dodatkowej zewnętrznej kontroli rządu, a z drugiej strony na brak możliwości elastycznego reagowania w kryzysie oraz mniejszą suwerenność; 
3. pomocą finansową krajom strefy euro w kryzysie – osoby badane wskazywały na potencjalnie niekorzystne obciążenie finansowe dla Polski, która musiałaby dołożyć się do wsparcia krajów południowej Europy. Jednocześnie przedstawiano również argument związany z solidarnością i możliwym wsparciem dla Polski, gdyby ta również znalazła się w kryzysowej sytuacji ekonomicznej.

Czy Polacy są gotowi na płacenie i zarabianie w euro?

Jak piszą autorzy raportu, dla prawie wszystkich uczestniczących w badaniu waluta euro nie jest obca, mieli z nią styczność przy różnego rodzaju transakcjach – jest to aż 78% badanych. Być może z tego powodu ponad połowa ankietowanych (55%) deklaruje, że zamiana złotego na euro nie będzie dla nich stanowiła problemu. Młodsi respondenci wskazywali, że częściej posługują się płatnościami bezgotówkowymi, bywali już w krajach UE, gdzie mieli możliwość posługiwania się euro, co mogłoby dodatkowo ułatwić przejście na nową walutę. Starsi uczestnicy i uczestniczki odwoływali się do podobnego doświadczenia denominacji, z którym musieli poradzić sobie w przeszłości. Trudności związane z adaptacją do nowej waluty mogłyby wiązać się z sentymentem do polskich złotych, ogólną niechęcią do zmian wśród Polek i Polaków czy przyzwyczajeniami starszego pokolenia. Jednak przestawienie się na płatność w euro byłoby łatwe dla większości uczestniczących w badaniu – wynika z raportu.

Jednocześnie obawy części respondentów i respondentek budzi wizja wzrostu cen po wymianie złotego na euro. Taki scenariusz w zdecydowanym lub raczej pewnym stopniu przewiduje aż 59% osób w grupie powyżej 60 roku życia oraz 63% wśród najmłodszych ankietowanych. Ten popularny mit na temat rzekomych konsekwencji wprowadzania euro omówiliśmy na naszej stronie tutaj.

Strefa euro jest generalnie kojarzona wśród ankietowanych jako „klub” państw, do którego warto przystąpić. Średnio prawie połowa respondentów i respondentek we wszystkich grupach wiekowych sądzi, że gospodarka Polski rozwijałaby się lepiej, a nasz kraj byłby ważniejszy na arenie międzynarodowej, gdyby należał do „eurolandu”. 

Przeczytaj cały raport na naszej stronie.

Raport został zrealizowany dzięki wsparciu Fundacji Wolności Gospodarczej.