Wprowadzenie euro NIE spowoduje wzrostu cen.

Fakt

To naturalne, że obawiamy się wzrostu cen. Jednak pojawiające się w mediach czy Internecie tezy, w których próbuje się łączyć moment wprowadzenia euro ze wzrostem inflacji, często są oparte na anegdotach i cenach pojedynczych, losowo wybranych produktów. Oficjalne, przekrojowe dane z państw, które wprowadziły euro, jasno dowodzą, że zmiana waluty na euro nie powoduje wzrostu cen.

Pierwszych dwanaście państw przyjęło euro jako swoją walutę w 1999 r. (a w postaci gotówkowej w 2002 r.). Według danych Eurostatu, poziom cen w całej strefie euro wzrósł wtedy – w styczniu 2002 r. – o 0,5 punktu procentowego, jednak w kolejnych miesiącach inflacja uległa obniżeniu i w całym 2002 roku pozostała już na tym samym poziomie, co w roku 2001 (2,3%). (1) Szacuje się, że wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na ówczesny wzrost cen był niewielki – to znaczy, samo wprowadzenie euro odpowiadało tylko za 0,05 do 0,24 punktu procentowego* (wg analiz Komisji Europejskiej) lub 0,09 do 0,14 p. p. wzrostu rocznej stopy inflacji HICP (wg analiz Eurostatu i Europejskiego Banku Centralnego), a za pozostałą część tej wartości odpowiadały wówczas inne czynniki. (2)

Ponadto wartości wskaźnika HICP – zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych, stosowanego do oceny poziomu inflacji w krajach UE – pokazują, że również w kolejnych dwóch latach (2002-2004) poziom inflacji w tych krajach się nie zwiększył (pozostając w granicach 2,1-2,3%). A więc, nawet jeśli w krajach tzw. „starej Unii” można było zaobserwować niewielki wzrost cen w pierwszym miesiącu po wprowadzeniu euro, to długofalowo dynamika inflacji nie wzrosła. (3)

Podobnie rzecz miała się w krajach, które dołączyły do strefy euro później – w latach 2007-2009 i 2011-2015. Wzrost cen, jeśli w ogóle wystąpił, miał charakter przejściowy i dotyczył od jednego do maksymalnie kilku pierwszych miesięcy po wprowadzeniu wspólnej waluty (tak było na Cyprze i Malcie oraz w Estonii). W większości krajów poziom inflacji po wprowadzeniu euro od razu zaczynał spadać lub w ogóle się nie zmieniał. (4)

Percepcja zmian cen wśród przeciętnych obywateli krajów wprowadzających euro czasem była jednak inna. Wokół wzrostu cen narastały mity, zasilane przez medialne przykłady pojedynczych produktów, których cena faktycznie wzrosła. We Włoszech dotyczyło to zaokrąglenia ceny   cappuccino, we Francji – bagietki. Przykłady te działały na wyobraźnię, ale nie miały istotnego   udziału w sumie wydatków przeciętnego mieszkańca tych krajów. Psychologowie nazwali to zjawisko efektem cappuccino. W kilku krajach, które przyjmowały euro w kolejnych latach, wprowadzono w okresie zmiany waluty obowiązek podawania cen zarówno w walucie narodowej, jak i w euro, tak, by obywatele mogli w praktyce przekonać się, że ceny są uczciwie przeliczane.

Warto dodać, że samo posiadanie narodowej waluty nie jest lepszym zabezpieczeniem przed wzrostem cen niż scenariusz przystąpienia do unii walutowej. Po pierwsze, nigdy nie mamy gwarancji, że rządzący będą prowadzić odpowiedzialną politykę antyinflacyjną na poziomie krajowym, ani że krajowy bank centralny podejmie właściwe kroki w momencie, gdy inflacja zacznie rosnąć. Po drugie, w sytuacji globalnego kryzysu lub innych niespodziewanych zdarzeń (np. pandemia, wojna, katastrofy klimatyczne), kraj taki jak Polska jest wystawiony na ryzyko kursowe, które może przekładać się na wzrost cen produktów importowanych czy wzrost cen paliw i energii. W skrajnych przypadkach może to skutkować poważnym kryzysem gospodarczym i bardzo wysoką inflacją.

* punkt procentowy – jednostka różnicy między wartościami jednej wielkości a drugiej wielkości, podanymi w procentach. Różnica wyrażona w punktach procentowych nie jest tożsama z rzeczywistą zmianą procentową. Dla przykładu, zmiana z 10% na 20% to wzrost o 10 punktów procentowych (ale jednocześnie jest to wzrost procentowy o 100% bo 20% to dwa razy więcej niż 10%).

 

  1. Rosati, D. (2022) Euro. Mity i Fakty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 164-175
  2. Fritsche, U., Graff, M., Lamla, M., Lein, S., Liechti, D., Nitsch, V., Sturm, J.-E., Triet, D. (2009) 'The euro and prices: changeover-related inflation and price convergence in the euro area’, European Economy – Economic Papers 2008 – 2015 (Directorate General Economic and Financial Affairs, European Commission), Nr 381. Dostępne: https://econpapers.repec.org/paper/eufecopap/0381.htm [Data dostępu: 13.10.2022]
  3. Rosati, D. (2022) Euro. Mity i Fakty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 164-175
  4. Ibid.