Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej (2009)
Autor: Zespół analityków NBP
Prace nad Raportem zakończono w styczniu 2009 r. Raport opublikowano w wersji elektronicznej w lutym 2009 r.
Warszawa, 2009
Idea integracji na kontynencie europejskim związana jest nieodłącznie z jego historią. Niemniej dopiero powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) po drugiej wojnie światowej ugruntowało przeświadczenie, że proces ten powinien się odbywać drogą pokojową przy zachowaniu zasady solidarności społecznej i ekonomicznej pomiędzy państwami europejskimi. Przekonanie to, zbudowane na podstawie negatywnych konsekwencji konfliktów zbrojnych, było istotnym impulsem dla zacieśniania współpracy w Europie. Obok motywów ekonomicznych towarzyszących idei łączenia i pogłębiania integracji gospodarczej państw Europy istotny był więc również czynnik polityczny. Pomimo trudności w oddzieleniu bezpośrednich efektów tych wzajemnie przeplatających i wzmacniających się procesów ocena znaczenia integracji w formie jaką przyjęła na początku w ramach EWG, a następnie Unii Europejskiej, wypada korzystnie. Oba te czynniki sprawiły, że integracja europejska stanowi jeden z najważniejszych pokojowych projektów XX wieku Europy i świata. Jednocześnie wspólna waluta euro stanowi dopełnienie ekonomicznych i społecznych konsekwencji Wspólnego Rynku.
Od 1 maja 2004 roku Polska jest państwem członkowskim Unii Europejskiej. Jest także uczestnikiem trzeciego (tj. definitywnego) etapu tworzenia europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej, zachowując status uczestnika z tzw. „derogacją”. Derogacja dotyczy w szczególności obowiązku wprowadzenia na terytorium państwa członkowskiego wspólnego europejskiego pieniądza, euro.
Polska, po podpisaniu Traktatu Akcesyjnego, jest zobligowana do tworzenia warunków niezbędnych do przyjęcia euro. Przystępując do Unii Europejskiej Polska wkroczyła już zatem de facto na drogę wiodącą do zastąpienia złotego wspólną europejską walutą. Oznacza to zobowiązanie przyjęcia euro, choć moment, w którym miałoby to nastąpić nie został określony. Dzięki temu, że sprawa daty wprowadzenia euro pozostała w Traktacie Akcesyjnym kwestią otwartą, polska władza gospodarcza dysponuje zdolnością kształtowania scenariusza oraz tempa postępu w tym kierunku, ze wszystkimi związanymi z tym szansami i zagrożeniami.
Akceptacja idei wprowadzenia w Polsce europejskiej waluty była z jednej strony warunkiem akcesji do Unii Europejskiej, z drugiej natomiast wynikała ona z wyjściowego przekonania o słuszności decyzji podjętej wcześniej przez większość „starych” państw członkowskich UE utworzenia nie tylko unii gospodarczej, ale także walutowej. Stanowiło to również uznanie projektu integracji europejskiej i walutowej za optymalny sposób stawienia czoła gospodarczym wyzwaniom współczesności. Przekonaniu temu towarzyszyło oczekiwanie, że przyszłe uczestnictwo Polski w tym przedsięwzięciu będzie również najlepszym zabezpieczeniem długookresowych interesów naszej gospodarki.