Drogi do Euro: Europa Środkowa (2023)
Res Publica Nowa, Warszawa 2023
Redaktor naczelny: Tomasz Kasprowicz
Edytor zarządzający: Galan Dall
Sekretarz redakcji: Dominka Rafalska
Kraje Europy Środkowej, które są dzisiaj poza strefą euro można podzielić na dwie grupy: te gospodarczo słabsze i mniejsze, które chciałyby przystąpić do unii walutowej, ale nie mogą, oraz gospodarki większe, które mogłyby do niej przystąpić, ale brak ku temu woli politycznej.
Wszyscy nowi członkowie Unii bardzo szybko przyjmowali jej standardy i wymogi przed akcesją i zgodzili się na przyjęcie w przyszłości euro. Przystąpienie do unii walutowej było ich aspiracją, postrzeganą jako naturalne przedłużenie procesu integracji. Powodem, dla którego niektóre kraje nie mogły od razu do niej przystąpić było niespełnianie wyznaczonych kryteriów gospodarczych. Jednak poparcie, polityczne i społeczne dla euro było znaczące i sama akcesja nie podlegała szerszej debacie.
Tak było do kryzysu w 2008 r. Problemy fiskalne Europy południowej zostały przedstawione przez przeciwników unii walutowej jako efekt unii i problemy strukturalne gospodarek takich jak Włochy czy Grecja, które niesłusznie przypisano wspólnej walucie. Było to wygodne dla polityków, którzy nie musieli tłumaczyć się z lat swoich zaniedbań. Jednocześnie elastyczny kurs walutowy pozwolił zamortyzować niektóre szoki wywołane międzynarodowym kryzysem finansowym u nowych członków UE, ułatwiając przebrnięcie przez kryzys. Nagle projekt euro wydał się chybiony, co odwróciło polityczne i społeczne dążenia do przyjęcia euro w wielu krajach.
Jednak wbrew katastroficznym przewidywaniom co do jego rozpadu, projekt euro po kryzysie 2008 r. okazał się być odporny i doprowadził do jeszcze głębszej współpracy i integracji w ramach UE – tworząc wręcz „Europę dwóch prędkości” gdzie wiele istotnych decyzji politycznych i gospodarczych zapada w ramach członków strefy euro. Pozostałe kraje UE nie mają tam nic do powiedzenia, choć ponoszą wiele konsekwencji decyzji zapadających pomiędzy krajami strefy euro. To jeden z istotnych argumentów za przystąpieniem do unii walutowej.
Za przystąpieniem do unii przemawiają też widocznymi porażkami rodzimej polityki pieniężnej, która miała być główną zaletą posiadania lokalnej waluty. Inflacja w krajach będących poza strefą euro znacząco przekroczyła średnią w strefie euro. Jak się okazuje, nie wystarczy mieć narzędzi polityki monetarnej – trzeba jeszcze potrafić i chcieć je wykorzystać.
Pomimo zmian w nastawieniu społeczeństwa, rządy nie wykazują nawet pozorów działań w kierunku przyjęcia euro. Temat ten jest albo przemilczany, albo używany instrumentalnie w walce politycznej. To może się jednak zmienić wraz z rosnącym poparciem społecznym dla wspólnej waluty.
Przygotowaliśmy szczegółowy raport na temat gotowości państw Europy Środkowej do wejścia do strefy. Zapraszamy do lektury!
Raport powstał dzięki wsparciu finansowemu Fundacji Wolności Gospodarczej.