Wprowadzenie euro będzie dodatkowym motywatorem do prowadzenia zrównoważonej polityki budżetowej.

Polska od wielu lat zmaga się ze strukturalnym problem deficytu budżetowego i wysokim zadłużeniem publicznym, zbliżającym się do konstytucyjnych ograniczeń*. Jednocześnie coraz więcej wydatków jest realizowanych poza budżetem państwa. Taka sytuacja sprawia, że jako kraj rozwijamy się obecnie wolniej niż moglibyśmy bez ciężaru nadmiernego zadłużenia, ponosimy coraz wyższe koszty obsługi długu i jesteśmy bardziej narażeni na kryzysy gospodarcze.

W przypadku podjęcia przez Polskę decyzji o dacie wejścia do strefy euro, pierwszym i najważniejszym motywatorem do prowadzenia bardziej zrównoważonej polityki budżetowej będzie sama procedura przyłączenia do strefy euro. Każdy nowy członek strefy euro musi bowiem spełnić tzw. kryteria konwergencji. Kryteria konwergencji dotyczą niskiego poziomu inflacji, stabilnego kursu walutowego, niskiego poziomu zadłużenia i stabilnych stóp procentowych. Po osiągnięciu tych kryteriów polska gospodarka byłaby bardziej zrównoważona: niski poziom inflacji powoduje, że wartość nabywcza pieniądza nie maleje tak jak w czasach wysokiej inflacji. Niski poziom zadłużenia umożliwia racjonalne planowanie wydatków budżetu państwa. Stabilność kursu walutowego i stabilne, niskie stopy procentowe wspierają inwestycje.

Według ostatniego raportu o konwergencji Europejskiego Banku Centralnego, opublikowanego w czerwcu 2022 roku, Polska nie spełniała 3 z 4 kryteriów konwergencji – co oznacza, że przy obecnych wartościach badanych wskaźników ekonomicznych nie mogłaby wejść na ścieżkę przyjęcia wspólnej europejskiej waluty.

Wejście do strefy euro to także szansa na „odpolitycznienie” polityki pieniężnej. Przekazanie kompetencji w tym zakresie na poziom strefy euro, do Europejskiego Banku Centralnego, pozwoli zapobiec sytuacjom, w których, w określonych okolicznościach politycznych, krajowy bank centralny prowadzi nieodpowiedzialną politykę monetarną, podporządkowaną bardziej wspieraniu polityki gospodarczej rządzących niż potrzebom obywateli. (Więcej o gwarancjach niezależności w polityce monetarnej strefy euro pisaliśmy także tutaj.)

Warto także nadmienić, że kraje strefy euro zobowiązane są do prowadzenia zrównoważonej polityki budżetowej na mocy tzw. Paktu fiskalnego (Polska przyjęła go w 2012 roku pośród 25 krajów UE). Wynika to z faktu, że w przeszłości nie wszystkie kraje strefy euro podchodziły odpowiedzialnie do szans związanych ze wspólną europejską walutą. Jedną z głównych korzyści z przyjęcia euro jest dostęp do taniego kapitału. Rządy niektórych krajów Południa wykorzystały tani kredyt na sfinansowanie nadmiernego wzrostu konsumpcji, wydatków rządu albo na inwestycje nieefektywne, nieprzekładające się̨ na długofalowy wzrost PKB. Regulacje i mechanizmy koordynacyjne wprowadzone od tego czasu na poziomie strefy euro sprawiają, że powtórzenie tego scenariusza przez nowe kraje wchodzące do strefy euro jest mało prawdopodobne.

* Art. 216 Konstytucji RP: „Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto”

1. Chądzyński, M., (2022) ‘Przyjęcie euro przez Polskę? To dziś niemożliwe. Nie spełniamy większości warunków z traktatu’, 300gospodarka.pl, 16.08. Dostępne: https://300gospodarka.pl/analizy/przyjecie-euro-przez-polske-to-dzis-niemozliwe-nie-spelniamy-wiekszosci-warunkow-z-traktatu [Data dostępu: 28.09.2022]
2. Gorzelak, G., Götz, M., Nowak B., Nowak-Far A., red. Orłowski M.W., (2017) Co dalej z euro? Trzy scenariusze dla Polski. Warszawa, Polska Fundacja im. Roberta Schumana 
3. Wojtyna, A. (2022) ‘NBP w wydaniu Adama Glapińskiego a konstytucyjny limit długu’, Rzeczpospolita, 14.02. Dostępne: https://www.rp.pl/opinie-ekonomiczne/art36088581-andrzej-wojtyna-nbp-w-wydaniu-adama-glapinskiego-a-konstytucyjny-limit-dlugu [Data dostępu: 28.09.2022]
4. Redakcja TVN24 Biznes (2022) ‘Kiedy koniec podwyżek stóp procentowych? Leszek Balcerowicz wyjaśnia’, TVN24, 8.06. Dostępne: https://tvn24.pl/biznes/z-kraju/stopy-procentowe-czerwiec-2022-decyzja-rpp-ile-jeszcze-podwyzek-stop-procentowych-przed-nami-leszek-balcerowicz-byly-prezes-nbp-komentuje-5743455 [Data dostępu: 28.09.2022]