„Euro od/nowa: scenariusze dla Polski”. Raport Instytutu Reform

W 2024 r. minie 20 lat od kiedy Polska, przystępując do Unii Europejskiej, zobowiązała się do przyjęcia wspólnej waluty. Tymczasem prace nad wejściem do trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej od ponad dekady stoją w martwym punkcie. W tym celu Instytut Reform we współpracy z dr Agnieszką Smoleńską i dr Pawłem Tokarskim przygotował raport uwzględniający nowe czynniki, które wpływają na dyskusję dotyczącą euro w naszym kraju.  

– Dynamicznie zmieniające się warunki geopolityczne i gospodarcze sprawiają, że konieczne jest nowe otwarcie w dyskusji na temat uwarunkowań i perspektyw członkostwa w strefie euro dla zabezpieczenia właściwej ścieżki rozwojowej Polski. Niestety temat ten nie pojawia się wystarczająco często w debacie publicznej – mówią członkowie Instytutu Reform.

W związku z tym dr Agnieszka Smoleńska i dr Paweł Tokarski otwierają raport „Euro od/nowa: scenariusze dla Polski” odpowiedzią na pytanie dlaczego właśnie teraz należy rozpocząć na nowo dyskusję o przyjęciu euro przez Polskę. Następnie rozpatrują samo przyjęcie euro pod kątem korzyści i ewentualnych kosztów dla Polski, żeby na końcu opracowania rozpatrzyć rozmaite scenariusze integracji i relacji Polska vs. strefa euro.

Zdaniem ekspertów Instytutu Reform, w obecnym, dynamicznie kształtującym się kontekście geopolitycznym, rozpoczęcie wieloletniego i wieloetapowego procesu integracji ze strefą euro byłoby korzystne dla Polski politycznie, gospodarczo, pod względem bezpieczeństwa, a także transformacji w kierunku zrównoważonym. Jak piszą w raporcie, przyczyniłoby się to do znacznego zwiększenia pozycji politycznej Polski w UE w momencie, gdy na jej agendzie stoją ważne dla naszego kraju kwestie, takie jak reformy instytucjonalne czy perspektywa członkostwa Ukrainy.

Jednocześnie zwracają uwagę na doświadczenia pozostałych 20 państw Unii Europejskiej, które euro na różnych etapach swojego rozwoju już przyjęły. Ich zdaniem Polska powinna wyciągnąć z nich wnioski w zakresie kształtowania optymalnej ścieżki zmierzającej do członkostwa, jak i stworzenia efektywnych ram instytucjonalnych polityki gospodarczej, niezbędnych do funkcjonowania w jednolitym obszarze walutowym. 

W wyniku szerokiej analizy, autorzy doszli do wniosku, że największe korzyści z przyjęcia wspólnej waluty odnoszą państwa, które posiadają silne i niezależne instytucje rynkowe i polityczne (niezależne media, wysoki poziom państwa prawa). – Dla Polski integracja ze strefą euro mogłaby być ważnym elementem procesu przywrócenia praworządności, wzmocnienia instytucji państwa, a także stworzenia mechanizmów i instytucji, które utrudniałyby upartyjnienie polityki budżetowej, np. Rady Stabilności Fiskalnej. Integracja ze strefą euro prowadziłaby także do uniezależnienia polityki pieniężnej od wpływów partyjnych, odejścia od nacjonalizmu bankowego i wzmocniłaby stabilność polskiego sektora bankowego poprzez wejście do unii bankowej – zwracają uwagę autorzy

Jednak, co również kluczowe, przyjęcie euro zapobiegłoby najgorszemu scenariuszowi dla Polski: polexitowi, który może być efektem ubocznym walki politycznej, samonapędzającym się procesem, potencjalnie mogącym wymknąć się spod politycznej kontroli. – Takiego scenariusza do końca nie można w Polsce wykluczyć – ostrzegają dr Smoleńska i dr Tokarski.

Pełny raport jest dostępny na stronie Instytutu Reform.

Instytut Reform to niezależny think tank, którego celem jest doskonalenie polityk publicznych w Polsce, Europie i na świecie. Jednym z kluczowych obszarów działania Instytutu jest wsparcie transformacji energetycznej oraz ochrony klimatu.